Avrupa’nın Yaklaşan Kış Felaketi

 Avrupa'nın Yetersiz Yılı. 

Sıcaklıklar artınca Avrupa bu yıl daha şiddetli bir enerji krizi ile yüzleşecek. 

Son bir kaç gününü bir akdeniz plajında güneşlenerek geçirdiysen veya Berlin, Londra ya da Roma sokaklarında sıcak havanın ortasında yavaça kavrulduysan soğuk hava aklındaki son şey olabilir. Sakın unutma kış geliyor! Üstelik acımasız olmaya yemin etmiş ve Putin'in Rus gazı tedariğini kıstlamasıyla hızla kötüleşen bir enerji krizi tartışması çıkarmaya da kararlı. 2010'ların başındaki euro krizi ve 2015'teki göçmen krizi dahil geçen on yılda bir çok felaket Avrupa'yı parçalamaya yaklaştı. 2022 kışı enerji krizi henüz onlara dahil olmadı. Avrupa'nın birliği ve kararlılığı Birkez daha sınanmak üzere. 

Çoğu Avrupalı henüz felaketin farkına varamıyor fakat marketlerde uyarı ışıkları şimdiden kırmızı alarm veriyor. Bu kış gaz sevkiyatının maliyeti 182€/MWS (3334TL/MWS) ile neredeyse Rusya'nın Ukrayna'yı işgal ettiği Mart başındaki fiyatı kadar yüksek ve uzun dönem ortalamasının yedi katı seviyesinde. Fransa ve Almanya’da devlet, borçlu kuruluşlara mali destek vermeye hazırlanıyor. Belirli sayıda destek verileceğinden dolayı bazı yatırımcılar bu yıl hangi sanayi firmalarının iflas edeceği üzerine bahse giriyor. Avrupadaki çoğu siyasetçi önlerindeki zor intihaplar konusunda halka dürüst olmayı beceremezken, savaşa ve darbelere alışkın köklü enerji şirketleri bile endişelenmeye başladılar. 

Rus tankları Ukrayna'ya girdiğinden bu yana ağır bir enerji krizi tehlikesi var. Yaptırımlar ve Rusya'nın şantajı  Avrupa'yı en büyük tedarikçisinden koparmakla tehdit ettiğinden dolayı gaz tedariği kesilmenin eşikinde. Gelen gaz Avrupa'nın dörtte birinin enerji ihtiyacını karşılıyor Rusya ise gelen gazın dörtte üçünü sağlıyor. Rakamlar içlerinde Almanyanın da bulunduğu bazı ülkeler için daha yüksek. Tazmini mümkün ve dünya çapında ticareti yapılan petrol ve kömürün aksine gazın ya boru hatlarıyla ya da yapımı yıllar süren araçlar kullanarak sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) şeklinde sevkiyatının yapılması lazım. 

Putinin de çok iyi bildiği gibi gaz piyasası keza Rusyanın üstünlüğü elinde tuttuğu bir pazar. Rusya'nın ekonomisi, geçen beş yılda gayri safi yurt içi hasılasının ortalama %10'una tekabül eden petrol ihracatı olmasa çökerdi. Bunun sayesinde Rusya, Batı'nın ambargolarını kırdığı alışılmamış ve ziyadesiyle başarılı bir dönem geçirdi  Fakat Rusya, GSYİH'sının sadece %2'sini oluşturan gaz ihracati olmadan da yaşayabilir. Rusya, boru hattındaki vanaları kapatarak Avrupa'ya kendine verilenden daha çok zarar vereceğini düşünüyor.

Bir kaç hafta öncesine kadar Avrupa, Amerika ve diğer ülkelerden sıvılaştırılmış doğal gaz tedariğiyle en kötü senaryodan kurtulabilir gibi gözüküyordu. Gaza soğuk günlerde belli bir dönem ihtiyaç var bu yüzden ilkbahar ve yaz aylarında rezerv oluşturmak hayati önem taşıyor.  Mart'taki korkutucu %26 doluluktan Temmuz ayı ile birlikte Avrupa'nın gas depolarının yarıdan fazlası doluydu ve Kasım ayına doğru kışı geçirebilmek için ihtiyaç duyulan %80'lere ulaşma yolundaydı. 

Şimdi tablo daha da kötüleşiyor Norveç doğalgaz alanındaki teknik problemler, klimaların çalışması için elektrik ihtiyacı oluşturan sıcak havalar ile bir tutulamaz. Fakat asıl sorun Gazprom'dan Avrupa'ya gaz akışının Rusya'nın tekelinde olması. Zaten normalin yarısı seviyesinde bir akış vardı şimdi ise daha da düşmüş durumda. Rusya, önemli bir boru hattı olan Nord Stream 1'in 11 Temmuz itibariyle 22 Temmuz'a kadar bakımda olacağını söylüyor. Fakat Ukrayna üzerinden geçen alternatif boru hatları aracılığıyla tedariği artırarak telafi yapılmadı. Bilir kişiler, Putin'in gaz tedariğini kasten sınırlandırdığını ve kışın sevkiyat fiyatlarının 2023-2024 yılında normal seviyesinin dört katı olacağını düşünüyor. 

Gazı dolaylı olarak elektrik olarak kullananlara ek olarak doğrudan ısınma ve yemek pişirme için kullanan müşteriler kendilerine ne olacağından bir haberler. Şu anda çoğu kişi azami fiyat düzenlemesi, devlet destekleri ve uzun süreli antlaşmalar ile koruma altında.   Sıradan bir Alman vatandaşı, gaz için piyasa fiyatından en az %70 daha uygun fatura ödüyor. Çoğu büyük Alman kuruluşun da içinde bulunduğu bir çok iş şirketin yanı sıra kimyasal ve cam üretici firmalar gibi sanayi tüketicilerinin de başı dertte. Bir isviçre bankası olan UBS'ye göre euro bölgesi boyunca Rus gazı akışındaki bir aksaklık GSYİH büyümesini %3.4 oranında düşürebilir ve ve enflasyonu %2.7 oranında yükseltebilir. Almanya'da oluşacak etki yine de daha kötü olabilir.  

2020'de Avrupa'nın GSYİH'sının Covid tarafından %6 oranında düşmesinin ardından bu seviyede bir ekonomide küçülme ve enflasyonun tahammül edilebilir olduğunu düşünebilirsiniz.  Fakat enerji tehditi daha can alıcı. Devletler gaz depolayarak gazın komşu devletlere ulaşmasını engellediği için oluşan açık, komşuyu zarara uğratma politikasını tetikleyebilir.  İngiltere çok tehdit etti.  Avrupa Birliği ülkelerinde gazın toptan satış fiyatındaki uçurum fark şirketlerin tek bir piyasadaki çöküşten korktuğunu gösteriyor.   Devletlerin borçları da her zamankinden daha çok.  Stagflasyon temerrüt korkusu hatta bitin euro bölgesini tehdit edecek bir İtalyan borç krizi ortaya çıkarabilir. Enerji fiyatları üzerine bir halk tepkisi Avrupa'da Putin'e olan desteği de azaltabilir. 

Tüm bu sebeplerden dolayı Avrupadaki devletler enerji krizi ile yüzleşmek için şimdiden harekete geçmeliler.  Aşılarda olduğu gibi milli ayrımları aşmaları gerek.  Avrupa Komisyonu, 26 Temmuz'daki olağanüstü zirvesinde sunmak için bir tasarı üzerinde çalışıyor.  Gaz icaretindeki rolleri göz önüne alındığında tasarı İngiltere ve Norveçi de kapsamalı. Tedarik azami seviye çıkarılmalı böylelik sıvılaştırılmış doğalgaz kargolarının ortak alımı makul olur ve Hollanda ise Groningen doğal gaz sahasını kapatmayı ertelemeli.  

Ardından, Avrupa genelinde uygulanan dağılımı ayarlayan ortak bir hiyerarşiye ihtiyaç var. Sıradan tüketiciler önce yoğun enerji tüketicileri ise en son destek almalı. Ülkeler depolarının ortak kullanımına izin vermeli ve gazın serbest dolaşımının garanti etmeli.  Daha bütünleşmiş bir sistem daha kolay toparlanma demek. Son olarak siyasetçiler halka karşı dürüst olmalı. Rezerv oluşturmaya yardımcı olbilmesi amacıyla talebi azaltmak için tüketici fiyatları şu an artmalı. Gelecek kış ısıtıcıyı çok yükseltmemek gibi ev alışkanlıklarındaki ufak bir değişiklik bile yardımcı olacaktır. 

Avrupa'nın kazancı ise sadece kışı geçirebilmek olmayacak. Avrupa bundan sonra kendini Rusya'nın tehditlerinden kurtarmış olacak. Ayrıca Avrupa çapında temiz enerjiye geçişi hızlandırmaya yardımcı olacak daha uyumlu bir enerji güvenliği mekanizması yaratmış olacak. Avrupa'nın kriz durumlarında bir araya gelme alışkınlığı var. Yine bir araya gelme zamanı. Bunu Paris ya da Madrid'te kliman açık bir şekilde okuyorsan klimanı bir tık kıs. 

Kaynak:https://www.economist.com/leaders/2022/07/14/europes-winter-of-discontent