Yalancı Güneş ve Görsel Doğa Olayları


Sun Dog


 Yalancı Güneş Nedir 


Yalancı güneş, güneşin her iki tarafında bir ya da iki tane parlayan noktadan oluşan olağanüstü bir görsel doğa olayıdır. Gözlemcinin bakış açısından sanki bir ya da iki tane “sahte” veya ikinci bir güneş varmış gibi gözükür. Yalancı güneş, bilimsel olarak parheli adı ile bilinir ve genellikle sahte güneş olarak da adlandırılır. Fakat neden yalancı güneş oluşur? Atmosferde yüksekte bulunan ve soğuk özellikteki sirüs ya da sirrostratüs bulutlarında asılı duran altıgen şeklinde plakamsı buz kristalleri, güneş ışınlarını tıpkı yağmur damlaların yaptığı gibi bükebilir. Yani bu küçük parçacıklar ve gözlemci aynı yatay düzlemde olduğunda gözlemci, bir çift büyük ve parlak renkli nokta görür. Buz kristalleri yalancı güneş, yağmur damlaları ise gökkuşağı oluşturur. Yağmur damlalarında ışığın kırılması, yansıması ve dağılımı gökkuşağını oluşturur. Gökkuşağı görmek istiyorsan güneş arkandayken yağmur önünden yağmalı. Yalancı güneşin iç kısımlarının rengi güneşe yakın bir kırmızımsı dış kısımları ise mavimsi bir renge sahip. Işığın buz kristallerince kırılması çeşitli optik yanılsama oluşturabilir. Bazen sirüs tarzı beyaz bulutları canlı renkler saçan hale çevirebilir. Buz kristalleri, güneşe karşı ışığın yatay şekilde kırılması ya da bükülmesini sağlayan 22° açı ile kusursuz olarak hizalandıkında, görsel efektler daha da olağanüstü oluyor. Bu görsel güneş olayları, parlak ya da sürekli görünür bir güneş olmasa bile dünyanın her yerinde ve yılın her zamanı gerçekleşebilir. Fakat, fırtınaların yüksek ve ince sirüs bulut kümeleri oluşturduğu soğuk mevsimlerde daha sık görünür. 


Yalancı Güneş: Tarihi ve Etimolojisi 


Tarihçilere göre, yalancı güneşi ilk tespit edenler Yunanlardı. Aristo (MÖ. 382-322) güneşle birlikte doğan iki tane sahte güneşten söz etmiştir. Romalı devlet adamı ve filozof Marcus Cicero (MÖ. 106-43) “bu mucizeyi” “çift güneş” olarak ifade etti. İlginçtir ki kimse kelimenin kökenini bilmiyor. Etimologlar kelimenin kökeninin Viking mitolojisi, Yunan mitolojisi ya da kelt dili ile ilişkilendirilebileceğini söylüyor. 


Işık Çemberleri ve Yalancı Güneşler


Yalancı güneş bir çok ışık çemberi çeşidinden biridir. Çoğunlukla güneş ya da ay etrafında 22 derece zahir yarıçaplı bir halka oluşturan görsel doğa olayı olan 22 derecelik ışık çemberi ile karıştırılır. Öyleyse ışık çemberinin yalancı güneşten farkı ne? Işık çemberleri ve yalancı güneşler ışığın buz kristallerince kırılması ile oluşur. Işık çemberi, ay ışığının ve ya güneş ışığının buz kristallerinden geçerken kırılmasıyla meydana gelen güneşten ya da aydan dışarıya doğru genişleyen dairesel bir çemberdir. En yaygın ışık çemberi 22 derecelik ışık çemberidir. En nadiri ise 46 derecelik ışık çemberidir. 46 derecelik ışık çemberi, ışığın 15 ile 25 mikrometre çapındaki sütun şeklindeki buz kristallerince kırılması ile oluşan bir görsel doğa olayıdır. Işık çemberi ile yalancı güneş arasındaki fark, ışığın gözümüze ulaşmadan önce içinden geçtiği buz kristallerinin yönelimidir. Altıgen buz kristallerinin düz yüzeyi dikey pozisyona geldiğinde ışık çemberi görünür. Düz yüzeyleri yatay yönlü olduğunda ise yalancı güneş görünür. Anthelion (bulut üzerinde görülen renkli halka) da havada asılı duran altıgen buz kristalleri sayesinde oluşur fakat güneşe ters azimutta incelenir. 


Sun Pillars


Güneş Sütunları 


Işık çemberleri ve yalancı güneşler ışığın buz kristallerince kırılmasıyla oluşurken güneş sütunları ışığın buz kristallerinden yansıması ile oluşur. Güneş sütunları, hafifçe buz kristalleri üzerine düşen güneş ışığının yansımasının bir sonucudur. Güneş sütunları çoğunlukla gün doğumunda ve ya gün batımında güneşten yukarı ya da aşağı yönlü dikey bir ışık sütunu şeklinde meydana gelir. Güneş Sütunları, altıgen buz kristallerinin düz tabanları yatay yönlü düştüğü için oluşulur. Küçük kristaller durgun havada düşerken tıpkı düşen bir yaprak gibi bi sağa bi sola salınırlar. Bu hareket, kristallerin eğik yüzeyinin güneşin altında veya üstünde gökyüzünde nispeten parlak bir alan oluşturacak güneş ışığını yansıtmasını sağlar. Güneş sütunları aynı zamanda, uzun eksenleri yatay yönlü düşen kalem şeklindeki altıgen buz kristallerinin güneş ışığını yansıtmasıyla da oluşabilir. Güneş sütunları sirüs bulutları varken ve güneş ufukta alçak bir noktadayken gözükür. 


Moon Dog


Yalancı Ay


Buz kristalleri gece vakti atmosfer boyunca düşerken, Ayın yanında sahte bir ay gibi bir alan oluşturur. Bu nokta yalancı ay olarak adlandırılır. Yalancı aylar, Ayın etrafında 6948km çapında 22 derecelik ışık çemberinin bir parçası olarak meydana gelir. Yalancı güneş ile oldukça benzer olsa da nadir meydana gelirler. Çünkü bu doğa olayının gözlemlenebilmesi için Ayın yaklaşık şişkin ay kadar parlak olması gerek. Yalancı ay çıplak gözle renksiz gözükür çünkü ışığı insan gözündeki fotoreseptör hücreleri etkinleştirecek kadar parlak değildir.




















Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Yaklaşan Gıda Felaketi

Ukrayna’nın Bitmeyen Savaşı

The Roust